Bài 3: Bổn tâm – Tấm gương trong sáng

“Khi không còn tìm kiếm gì nữa,
ta bắt gặp chính mình – nguyên vẹn và trong suốt.”
— Thiền ngữ

1. Bổn tâm là gì?

Bổn tâm là bản thể đích thực, là nền tảng tinh khôi không bị vẩn đục bởi suy nghĩ, cảm xúc hay hoàn cảnh.
Bổn tâm không phải là thứ gì “phải đạt tới”, mà là cái luôn có mặt – ngay trong giây phút này, nhưng thường bị che phủ bởi lớp mây vọng tưởng.

Nếu ví tâm trí là bầu trời, thì:

• Vọng tâm là mây bay: vui, buồn, lo lắng, suy nghĩ, dính mắc...
• Bổn tâm là bầu trời trong: luôn có đó, bất động, bao dung mọi đổi thay.

“Ngươi chẳng cần sửa mình thành người tốt.
Chỉ cần nhìn thẳng vào cái đang là – bổn tâm sẽ hiển lộ.”
— Lục tổ Huệ Năng

2. Bổn tâm không sinh, không diệt

Trong cuộc sống, ta thường bị đồng hóa với cái thay đổi:

• Hình hài thay đổi – ta tưởng mình già đi.
• Cảm xúc thay đổi – ta tưởng mình bất an.
• Sự nghiệp thăng trầm – ta tưởng mình thành công hay thất bại.

Nhưng cái biết được những thay đổi ấy không hề đổi thay.
Cái “biết đang thở”, “biết mình đang giận”, “biết mình đang buồn” ấy – chính là bổn tâm.

Nó không sinh khi ta được sinh ra, và không diệt khi thân này tan rã.
Chỉ có lớp sương mù của vô minh, lãng quên khiến ta mất kết nối với nó.

3. Tấm gương sáng không dính bụi trần

Một tấm gương soi thì không bao giờ từ chối bất kỳ hình ảnh nào, cũng không giữ lại điều gì. Nó chỉ phản chiếu – trung thực, lặng lẽ, trọn vẹn.

Bổn tâm cũng vậy:

• Khi vui – nó biết.
• Khi khổ – nó biết.
• Khi giận dữ – nó cũng chỉ biết.

Nhưng nó không dính mắc, không bị lôi kéo, không vỡ vụn theo hình bóng.
Chúng ta khổ vì đồng hóa với hình bóng trong gương, mà quên mất mình là tấm gương.

“Ngồi yên, chỉ để gương sáng tự hiện –
không lau, không chùi, không cố gắng.”
— Bếp Thiền

4. Làm sao sống với bổn tâm?

Không cần tìm kiếm, không cần học thêm – chỉ cần dừng lại và nhận biết.

Mỗi khi ta thở trong tỉnh thức,
Mỗi khi ta nhận ra mình đang bị cuốn theo vọng tưởng,
Mỗi khi ta biết mà không phản ứng...

Đó là lúc bổn tâm đang soi rọi.

Sống với bổn tâm không phải là sống tách biệt thế gian.
Mà là sống giữa đời – mà không bị đời cuốn đi.
Làm việc, giao tiếp, yêu thương – nhưng vẫn giữ được một phần mình thảnh thơi, vững chãi và rỗng rang.

5. Thực tập: Nhận diện bổn tâm trong đời thường